ဓည၀တီနိဂံုးရြာမ်ားသမိုင္းသာျခင္းကို ေလ့လာဆန္းစစ္ျခင္း

ရခိုင္ျပည္က်ဆံုးၿပီးေနာက္ပိုင္း ရခိုင္စာပီအေပၚ ျမန္မာစာလႊမ္းမိုးလာမႈကို သိသာထင္ရွားစြာ တြိျမင္ႏိုင္ပါသည္။ တခ်ိဳ႕စာမ်ားမွာ ဗမာတ၀က္ ရခိုင္တ၀က္ ဥပမာ တန္းခိုးဆရာထြန္း၏သာျခင္းမ်ား၊ ေဒ၀န္းေအာင္ေက်ာ္ရႊီ၏ရတုမ်ား။ တခ်ိဳ႕ကဗ်ာလကၤာမ်ားမွာ လံုး၀ျမန္မာအတိုင္းျဖစ္ပါသည္။ ယွားယွားပါးပါး ျမန္မာစာလႊမ္းမိုးျခင္းမခံခရေသာ သာျခင္းတပုဒ္ကို အကၽြြႏ္ုပ္လားတြိခီပါသည္။

ကိုယ္ေတာ္ပညာသာရပါးကရေသာ သာျခင္းျဖစ္ပါသည္။ သာျခင္းတပုဒ္လံုးအျပည့္အစံုကို မရပါသိမ့္။ တတိယပိုင္းကိုရာ ရထားစြာျဖစ္ပါသည္။ သာျခင္း၏အဆံုးပိုဒ္မွာ (သကၠရာဇ္ ၁၁၁၆ ခု ျပာသိုလဆန္း (၁၀) ရက္ ၂လာ စနီ မြန္းလဲြခ်ိန္တြင္ ရြီးကူးၿပီးသည္။ ရႊီလံုးလက္ရြီး ပုဒိအာႏွင့္ ျပည့္စံုရပါလို၏) ဟု ပါပါသည္။ ၄င္းအထက္က သကၠရာဇ္ကို လကၤာျဖင့္မွတ္တမ္းတင္ရာတြင္ (ေကာဇာေရာက္လစ္၊ သကၠရာဇ္ေက၊ မွတ္ပိုက္သခၤ်ာ၊ တြက္စစ္ခါ၀ယ္၊ ဧကာဒြယ၊ ခန္႔႐ူပတြင္၊ မိႆရာသီ၊ ပုဏၰမီေက၊ တိထီရက္စိ) ဟု ပါပါသည္။

အကၽြြႏ္ုပ္ ပါဠိမကၽြြမ္းပါ။ ဆရာေတာ္ ဥဴးစကၠိႏၵ႐ို႕ႏွင့္ ေဆြးေႏြးတိုင္ပင္ၾကည့္က အေျဖမွန္ကို ရႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ ဂဏန္းသကၠရာဇ္အလိုအရဆိုလွ်င္ ရခိုင္ျပည္ ဗမာလက္ေအာက္မက်ခင္ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ တိတိအလို ၁၁၁၆ ခုႏွစ္ျဖစ္ပါသည္။ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ပဇာေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ဤသာျခင္း၌ ဗမာစာလႊမ္းမိုးျခင္းကို လံုး၀မတြိရ၍ျဖစ္ပါသည္။ ေယဒါလဲ့ အေၾကာင္းအရာက ကေကာင္းအဆင့္ျမင့္သည့္အတြက္ ယင္းအခ်ိန္ကျဖစ္ႏိုင္ဖို႔လား၊ အဂၤလိပ္လက္ထက္က ရြီးစြာမျဖစ္ႏိုင္လားဆိုဗ်ာ ေစာဒကတက္စရာ အေၾကာင္းဟိပါသည္။

(ဧကာဒြယ) ကို (တစ္ႏွစ္လံုး) ဟုယူေသာ္ ၁၁၁၆ ခုျဖစ္ပါသည္။ ဒြယကို (ႏွစ္) ဟု ယူေသာ္ ၁၂၁၆ ခုရပါသည္။ ပါဠိကၽြြမ္းက်င္ေသာ ဆရာေတာ္ႀကီးမ်ားကရာ တိက်ေသာအေျဖ ပီးႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ အကၽြြႏ္ုပ္တင္ျပလိုသည္မွာ စာပီ႑၌စိတ္၀င္စားေသာ ပညာသွ်င္မ်ား စိုင္းစားေတြးေခၚဖို႔ရေအာင္ ေဆြးေႏြးတင္ျပရျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ၁၂၁၆ ခုႏွစ္ဟုယူေသာ္လည္း ဤသာျခင္းသည္ ေအဒီ ၁၈၅၄ ခုႏွစ္ အထက္ဗမာျပည္ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ကိုမက်ခင္ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ အလို (သို႔မဟုတ္) ရခိုင္ျပည္ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ကိုေရာက္ၿပီး အႏွစ္ ၂၀ အၾကာက ရြီးစပ္ခေသာ သာျခင္းတပုဒ္ျဖစ္ပါသည္။

ေယဒါလဲ့ ဤသာျခင္း၌ ဗမာစာလႊမ္းမိုးျခင္းကို လံုး၀မတြိရသည့္အတြက္ ပီေစာင္မွာပါသည့္အတိုင္း သကၠရာဇ္ ၁၁၁၆ ခုႏွစ္ အခ်ိန္ကလည္း အမ်ားႀကီးျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ သာျခင္းပထမပိုင္းမွာ ခရိယာန္ဘာသာကိုလည္း ေ၀ဖန္သံုးသပ္ထားပါသည္။ ဒုတိယပိုင္းမွာ ငွက္ဖ်ားသည္ ျခင္ေၾကာင့္ျဖစ္ရသည္ဟု တင္ျပထားပါသည္။ ဤအေၾကာင္းအရာႏွစ္ခ်က္သည္ အလြန္တရာ ေခတ္မွီနီသျဖင့္ အဂၤလိပ္လက္ထက္ ရြီးခစြာမ်ား မျဖစ္ႏိုင္လားဆိုဗ်ာ ေစာဒကတက္စရာဟိပါသည္။

ပထမအေၾကာင္းအရာျဖစ္ေသာ ခရိယာန္ဘာသာအယူ၀ါဒ သံုးသပ္ခ်က္ကိုၾကည့္ျခင္းျဖင့္ အဂၤလိပ္လက္ထက္ျဖစ္မည္ဟု တထစ္ခ်ေကာက္ခ်ခ်ဖို႔လည္း မျဖစ္ႏိုင္ပါ။ သိရိသုဓမၼရာဇာ မင္းလက္ထက္ ခရိယာန္ဘုန္းေတာ္ႀကီးမန္နရိတ္ကိုယ္တိုင္ ေျမာက္ဦးေရႊနန္းေတာ္ကို ေရာက္ဖူးပါသည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္တြင္ ေဒခ်္ေပၚတူဂီ ရခိုင္ျပည္ႏွင့္ ကုန္ကူးသန္းေရာင္၀ယ္မႈ ဟိပါသည္။ ေဒခ်္စက္႐ံုတ႐ံု ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕တြင္ တည္ဖူးပါသည္။

ေယဇုႏွင့္ ခရိယာန္အယူ၀ါဒႏွင့္ ရခိုင္ျပည္သူျပည္သားမ်ား ထိတြိဆက္ဆံမႈမွာ ရခိုင္ျပည္ဗမာလက္ေအာက္ မက်ခင္ကပင္ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ခရစ္ယာန္အေၾကာင္းအရာပါတိုင္း အဂၤလိပ္လက္ထက္ကျဖစ္ဖို႔ဆိုဗ်ာ တရားသီယူဆဖို႔လည္း မျဖစ္ႏိုင္ပါ။ အထက္ကေျပာခေရပိုင္ ေျမာက္ဦးေခတ္ကပင္ ရခိုင္ျပည္သူ ျပည္သားမ်ားသည္ ခရိယာန္ဘာသာ၀င္မ်ားႏွင့္ ကူးလူးဆက္ဆံမႈဟိသည့္အတြက္ ပီေစာင္တြင္ပါသည့္အတိုင္း ေျမာက္ဦးေခတ္တြင္ ရြီးစပ္သည္မွာလည္း အမ်ားႀကီးျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။

ေနာက္အေၾကာင္းအရာတခုမွာ ငွက္ဖ်ားကိစၥျဖစ္ပါသည္။ သာျခင္းတြင္ပါသည့္အတိုင္း ရခိုင္သကၠရာဇ္ ၉၀၀ ခုႏွစ္မွာ ရခိုင္ျပည္၌ ငွက္ဖ်ားေရာဂါေၾကာင့္ သီဆံုးခရသူ လူေပါင္း ၁၂၄၀၂၄ (တသိန္းႏွစ္ေသာင္း ေလးေထာင္ႏွစ္ဆယ့္ေလး) ေယာက္ျဖစ္သည္ဟု အတိအက်ဆိုပါသည္။

ထပ္လို႔တဖန္ ျမဒိုးေ၀ရြီးေသာ ရွိေဟာင္းက်မ္းစာအုပ္မွာပါသည္ဟု ဆိုပါသည္။ ထိုအခါ ဘုရင္က သမားေတာ္ႀကီးေပၚထြန္းေအာင္ကို ပဇာေၾကာင့္ျဖစ္ရေရလဲလို႔ စီးစစ္ခိုင္းပါသည္။ အစပိုင္းမွာ ခ်မ္း၍ခႏၶာတုန္ၿပီး ဖ်ားေသာအနာကို ငွက္ဖ်ားေခၚေရဟု ဆိုထားပါသည္။ ငွက္ဖ်ားသည္ (Malaria) ကိုေခၚေသာ ရခိုင္ေ၀ါဟာရစစ္စစ္ျဖစ္ပါသည္။ ရခိုင္သားမ်ားသည္ ယင္းခါကပင္ ငွက္ဖ်ားကို တြိထားၿပီးသားျဖစ္လီစြာလား မိန္းခြန္းထုတ္စရာဟိပါသည္။

သာျခင္းတြင္ပါေသာ ျမဒိုးေ၀၏မွတ္တမ္းအရ သမားေတာ္ႀကီးသည္ ျခင္ေကာင္မ်ားကို စီးစစ္ေသာအခါ ျခင္ငါးမ်ိဳးကိုတြိရပါသည္။ ယင္းျခင္ငါးမ်ိဳးမွာ ျခင္၀ါ၊ ျခင္ေစာက္၊ ျခင္ေျပာက္၊ ျခင္က်ား၊ ျခင္ကုလား႐ို႔ျဖစ္ပါသည္။ ျခင္ေစာက္ေကာင္၏ေဂါင္းေအာက္၌ပါေသာ အဆိပ္ဓါတ္ေၾကာင့္ ငွက္ဖ်ားျဖစ္ရသည္ဟု ဆိုပါသည္။ က်န္ျခင္ေလးမ်ိဳးျဖစ္ေသာ ျခင္၀ါ၊ ျခင္ေျပာက္၊ ျခင္က်ား၊ ျခင္ကုလား႐ို႕ကိုက္ေသာအခါ ဖ်ားအနာမွာ မ်ားစြာမျဖစ္ေသာ္လည္း ငွက္ဖ်ားဟိေသာ လူတေယာက္ကို ကိုက္ေဖာက္ေသာအခါ ငွက္ဖ်ားနာကူးစက္ျပန္႔ပြားရသည္ဟု ဆိုပါသည္။

ဤအေၾကာင္းအရာသည္ အလြန္ေခတ္မွီနီသည့္အတြက္ ငွက္ဖ်ားသည္ ျခင္ကျဖစ္ေတဆိုစြာ ရခိုင္သားက အယင္သိထားစြာလား ေယမွမဟုတ္ အဂၤလိပ္ေရာက္ၿပီးမွ သိစြာလားဆိုသည္ကို သုေတသနျပဳလုပ္ဖို႔ လိုအပ္ပါမည္။ ဤအေၾကာင္းရာႏွစ္ခ်က္သည္ သာျခင္းရြီးစပ္ေသာ ခုႏွစ္သကၠရာဇ္ႏွင့္ဆက္စပ္နီသျဖင့္ စာဖတ္သူမ်ားစိုင္းစားဆင္ျခင္ႏိုင္ရန္ တင္ျပရျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ေနာက္ပိုင္းတြင္ သာျခင္းကာရံယူပံုစနစ္ကို အနည္းငယ္ေဆြးေႏြးပါမည္။

သာျခင္းစလံုးေယစခ်င္း (ေျပာျပမည္ေလ၊ ေထြေထြရပ္ရပ္၊ ေမာင္ကညႊန္၍၊ မွန္အမွားႏွင့္၊ စကားရပ္ကို၊ သိကတ္လီေယာင္၊ ေရာက္လာသူေလ၊ ပ်ိဳျဖဴမ်ားမွာ၊ ရႊီနားေထာင္ပါ) ဟု ဆိုထားပါသည္။ (ရပ္) ႏွင့္ (ကတ္) ကာရံယူထားသည္ကို တြိရပါသည္။ (ကတ္) ဆိုေသာေ၀ါဟာရသည္ ရခိုင္ေ၀ါဟာရစစ္စစ္ ျဖစ္ပါသည္။

ရွိေဟာင္းစာပီမ်ားတြင္ (ကတ္) အသံုးအႏႈံးအလြန္နည္းပါသည္။ အကၽြြႏု္ပ္ ဤသာျခင္း၌ရာ တြိဖူးပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဤသာျခင္းသည္ ရခိုင္စာပီက႑အတြက္ အလြန္အေရးႀကီးပါသည္။

ထိုသို႔ဆိုရျခင္းအတြက္ က်န္အခ်က္အလက္မ်ားကိုလည္း ညာဏ္မွီသေလာက္၊ လက္လွမ္းမွီသေလာက္ ေဆြးေႏြးပါမည္။

မွတ္သားရန္တခ်က္မွာ ရွိေဟာင္းပီစာမ်ား၌ (နန္႔) ကို (ႏွင့္) ဟု ရြီးပါသည္။ အသံထြက္ေသာအခါ ရမ္းျပည့္သံျဖင့္ (ႏွင့္) သို႔မဟုတ္ (နာင့္) သို႔မဟုတ္ (နန္႔) ဟု အသံထြက္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အကၽြြႏု္ပ္႐ို႕ (ႏွင့္) ကို ဖတ္ေသာအခါ (ႏွင့္) သို႔မဟုတ္ (နာင့္) သို႔မဟုတ္ (နန္႔) ဟု ဖတ္ႏိုင္ပါသည္။

ဤသာျခင္းတြင္ (ကတ္) တခုတည္းမဟုတ္ပါ၊ (ၾက) အသံုးအႏံႈးကိုလည္း တြိရပါသည္။ ေထာက္ျပပါမည္။ (ပူဇာ၀ႏၱ၊ ဆယ္ေခ်ာင္း႐ံု၍၊ လက္စံုမိုးေက၊ ရွိခိုးၾကလည္း) ဤအပိုဒ္တြင္ (၀ႏၱ) ႏွင့္ (ၾက) ကို ကာရံယူထားသည္ကို တြိရပါသည္။

ေနာက္တပိုဒ္မွာ (ေက်းဇုဟုန္ႏွင့္၊ ဂုဏ္ႀကီးျမတ္၍၊ အထြဋ္တင္ၾက၊ အနႏၱဟု) ဆိုရာတြင္လည္း (ၾက) ကို တြိရပါသည္။ (ၾက) ႏွင့္ (ကတ္) မွာ အဓိပၸါယ္အတူတူျဖစ္ပါသည္။ ရွိေဟာင္းပီစာမ်ား၌ (ၾက) ကို ပိုအသံုးမ်ားပါသည္။

ေနာက္တပိုဒ္တြင္ (တသီးမွတ္ၾက၊ စြန္႔ၾကဲလႈေက၊ ဟူသမွ်ကား၊ ကာမာ၀ါစရ၊ က်မ္းကျပဆို) ဟု (ၾက) ႏွင့္ (မွ်) ကာရံယူထားသည္ကို တြိရပါသည္။

ေနာက္တပိုဒ္တြင္ (အျဖာျဖာႏွင့္၊ ဘာသာကဲြၾက၊ စိတ္အယူမွာ၊ မတူၾကဘဲ၊ ဗုဒၶေဟာၾကား) ဆိုၿပီး (ၾက) ႏွင့္ (ဗုဒၶ) ကာရံယူထားသည္ကို တြိရပါသည္။

ေနာက္တပိုဒ္တြင္ (ဗုဒၶဘာသာ၊ စိုင္အလာမွာ၊ ခိုင္မာယူၾက၊ စရဏဟု) ၄င္း၊

(ေနာက္ထပ္)

(၁) ဥတုအဟာရ၊ အီးအပူလွ်င္၊ ညီတူမွ်၍၊ ေပါင္းၾကစပ္ခါ၊
(၂) ဓါတ္အစာကို၊ ခ်ိန္ခါနိည၊ မမုန္းေအာင္ပင္၊ သံုးေဆာင္ၾက၍၊ ပါစကပူဓါတ္၊
(၃) အတူတကြ၊ သန္႔ယွင္းေယာင္လွ်င္၊ လုပ္ေဆာင္ၾကေသာ္၊
(၄) ရွည္ၾကာသမွ်၊ ထဲဘ၀င္မွာ၊ စဲြ၀င္ၾကဖို႔၊
(၅) ရွိ၀ယ္ကာလ၊ ေပါရဏျဖင့္၊ ေျပာၾကတံုလစ္၊
(၆) ထဲဘ၀င္မွာ၊ မရႊင္မပ်၊ ပဒုမၼာေလ၊ ရႊီၾကာပန္းကို၊ နီလွမ္းၾကေယာင္၊
(၇) ျခင္ကုလား႐ို႕၊ ကိုက္ျငားၾကျပန္၊
(၈) ဖ်ားျပန္ကုန္ၾက၊ လကၡဏာကို၊ ခဲြကာျခား၍၊ ရြီးသားျပလည္း၊ ေရာက္ၾကနားခံ၊
(၉) ေပါင္းသဟာေလ၊ လာသမွ်႐ို႕၊ မွတ္ၾကေပ၍၊
(၁၀) ျမဲေထြနိစၥ၊ ျခင္ဆိုးရန္ကို၊ မက်န္ႄကြင္းေအာင္၊ ႏွိမ္နင္းၾကဖို႔
(၁၁) အမ်ားသူေလ၊ ျဖဴႏွမ႐ို႕၊ မွတ္ၾကေပေႏွာင္း၊
(၁၂) တတ္ပညာကို၊ ႀကီးစြာလုလ’၊ ဇဲြစိတ္ထူ၍၊ သင္ယူၾကဖို႔၊ ေမာင္ကေျပာမည္၊
(၁၃) ဖိုးတန္လွစြာ၊ သမိုင္းလာႏွင့္၊ ပညာသိပၸ၊ အဖံုဖံုေလ၊ ေပ်ာက္ကုန္ဆံုးေက၊ ပ်က္ျပဳန္းၾကလို႔၊ သိပၸမ်ားစြာ၊
(၁၄) ေပါႄကြယ္သုတ၊ အဖံုဖံုႏွင့္၊ ျပည့္စံုၾကေသာ္၊ ညာဏပ႑ိ၊
(၁၅) ရႊီရခိုင္ေလ၊ ယိုင္ႏွမ႐ို႕၊ သိၾကစီရန္၊
(၁၆) အရာတဖံု၊ သျပာဂုဏ္ႏွင့္၊ ျပည့္စံုၾကဖို႔၊ ညႊန္ျပအံ့ငွာ၊
(၁၇) ၀ိရိယညာဏ္၊ အရင္းခံ၍၊ လုပ္ၾကံၿပီးမွ၊ ဓနဟံုႏွင့္၊ ျပည့္စံုၾကေသာ္၊
(၁၈) တ၀မ္းမူေက၊ တအူဖြားသို႔၊ စကားႏႈတ္ခ်ိဳ၊ မမုန္းၾကဘဲ၊ ဆုမၼဆိုလို႔၊
(၁၉) မြီးဖဘုန္းမို၊ နန္းမညိဳက၊ အလိုစမ္းၾက၊ ပမာဆိုေက၊ ထိုအခဏ္းႏွင့္၊ တူလြန္းလွေရ စသည္ျဖင့္
(ၾက) ကာရံအရြီးအသားမ်ားကို တြိရပါသည္။

(ကတ္) ကို
(ျပည္နိဗၺဴကို၊ ဆုယူေညာင္းလို႔၊ ေတာင္းကတ္ရမည္)၊ (ယံုၾကည္လက္ခံ၊ သက္၀င္သူ႐ို႕၊ အယူမွတ္ေက၊ ဟိကတ္ျပန္ေရ) ဟု တြိရပါသည္။ ဤနီရာတြင္ (မွတ္) ႏွင့္ (ကတ္) ကာရံယူထားသည့္အတြက္ (ကတ္) အရြီးအသား လံုး၀အစစ္အမွန္ျဖစ္ပါသည္။

ၿပီးလွ်င္ ေနာက္ထပ္

(၁) (မခၽြြတ္ဧကန္၊ လူမ်ားစြာ၏၊ က်မၼာမႈကို၊ ျပဳကတ္ျပန္ဟု) ဟူ၍၄င္း၊
(၂) (အမ်ားခင္မွာ၊ နားဆင္လတ္ေက၊ မွတ္ကတ္ေပေႏွာင္း) ဟု၍၄င္း၊ ဤနီရာတြင္ (လတ္) ႏွင့္ (ကတ္) ကာရံယူထားပါသည္။
(၃) ဆီးမရေသာ္၊ အစာမ်ားႏွင့္၊ ကုစားကတ္ပါ၊
(၄) (မ်ိဳးရခိုင္႐ို႕၊ စိုင္မျပတ္လွ်င္၊ သင္ကတ္ေပ၍) ဤနီရာတြင္ (ျပတ္) ႏွင့္ (ကတ္) ကာရံယူထားပါသည္။
(၅) (ႀကီးေသာသူက၊ ငယ္သူမ်ားကို၊ သနားကတ္၍၊ အလတ္ရြယ္တူ၊ ခ်င္းခ်င္းမူေလ) ဤနီရာတြင္ (ကတ္) ႏွင့္ (လတ္) ကာရံယူထားပါသည္။

ထိုသို႔ (ကတ္) အသံုးႏံႈးမ်ားကိုလည္း တြိရပါသည္။

ဤနီရာတြင္ စာရြီးသူ တစိေခ်တင္ျပလိုသည္မွာ အခုေခတ္လူငယ္မ်ားသည္ (ကတ္) ကို အသံလိုက္ၿပီး (ဂတ္) ဟု ရြီးနီကတ္သည္ကို တြိရပါသည္။ ထိုသို႔ရြီးျခင္းသည္ မွားသည္ဟုဆိုခ်င္ပါသည္။

(ကတ္) ကို အသံထြက္ေသာအခါ ရွိကစကားလံုးကိုလိုက္၍ (ကတ္) (သို႔မဟုတ္) (ဂတ္) ဆိုဗ်ာ အသံထြက္ပါသည္။ ထိုသို႔ ႏွစ္သံထြက္စာလံုးမ်ားကို ရြီးေသာအခါ (က၊ ခ၊ ဂ၊ ဃ၊ င) အုပ္စုငါးလံုး၏ ပင္ရင္းကိုယူၿပီး ရြီးရပါသည္။ သို႔မဟုတ္ပါက တနီရာတြင္ (ကတ္) တနီရာတြင္ (ဂတ္) ဟု ရြီးမည္ဆိုလွ်င္ ကေကာင္း အ႐ုပ္ဆိုးပါသည္။ အမ်ိဳးမ်ိဳးအဖံုဖံုျဖစ္လားပါသည္။

၄င္းကို ေယွာင္ကြင္းႏိုင္ရန္ ရွိပညာဟိမ်ားက အေျမာ္အျမင္ျဖင့္ စိုင္းစားရြီးသားချခင္းျဖစ္ပါလိမ့္မည္။

ဥပမာျပရမည္ဆိုလွ်င္ (စားၿပီး ေသာက္ၿပီးပ်ာယ္လား) ဆိုေသာ မိမိ႐ို႕ေျပာနီက်စကားကို အေသအခ်ာ ေလ့လာၾကည့္စီခ်င္ပါသည္။

(စားၿဗီး၊ ေသာက္ၿပီး) ဟု အသံထြက္သည္ကို တြိရပါမည္။ (စား) ေနာက္က (ၿဗီး) သံထြက္ၿပီးလွ်င္ (ေသာက္) ေနာက္က (ၿပီး) မူရင္းအတိုင္းသံထြက္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ စာရြီးေသာအခါ အဓိပၸါယ္တူေသာစာလံုးမ်ားကို ကဲြျပားမႈမဟိေအာင္၊ ထိုတမ်ိဳးေဒတမ်ိဳးမျဖစ္ေအာင္ (ၿပီး) တခုကို မူတည္ထားၿပီး ရြီးကတ္ရပါသည္။

အခုေသက ေျပာခသည့္အတိုင္း (ပ၊ ဖ၊ ဗ၊ ဘ၊ မ) ဆိုေသာ အုပ္စုငါးလံုး၏ ပင္ရင္းကို ပံုသီထားရပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ျမန္မာစာမွာေသာ္၄င္း၊ ရခိုင္စာမွာေသာ္၄င္း ပင္ရင္း (ပ) ကို ပံုသီထားၿပီး (ၿဗီး) ကိုပါယ္ (ၿပီး) ကို သံုးရျခင္းျဖစ္ပါသည္။

သို႔ေသာ္ (ၿဗီး) (Run) ႀကိယာအတြက္မူကား (ၿဗီး) ဟု သံုးစဲြ၍ မွာမည္မထင္ပါ။ (ၿပီးေျမာက္ေတ) ဟုအဓိပါၸယ္ရေသာ (ၿပီး) မွာသာလွ်င္ (ၿဗီး) (ၿပီး) ဟု ႏွစ္သံကဲြလာသည့္အတြက္ ပင္ရင္း (ပ) ကိုအရင္းျပဳ၍ (ၿပီး) ဟု ပံုသီထား ရြီးရျခင္းျဖစ္ပါသည္။

၄င္းကို သခၤန္းစာယူၿပီးလွ်င္ အကၽြႏ္ုပ္႐ို႕၏ (ကတ္) ႏွင့္ (ဂတ္)၊ (ပ်ာယ္) ႏွင့္ (ဗ်ာယ္) ျပႆနာကို ေျပလည္ေအာင္ ေျဖယွင္း၍ရပါသည္။ ေယမွရာ ေခတ္သစ္ရခိုင္စာကို ေနာင္လာလတၱံေသာသူမ်ား အရွည္တည္တံ့လက္ခံပါလိမ့္မည္။

သို႔မဟုတ္ပါက ျမန္မာစာရာေကာင္းေရ စနစ္က်ေရဆိုဗ်ာ သူတပါးအထင္ႀကီး၀ါဒ၊ မိမိကိုယ္မိမိ မေလးမစား အထင္ေသး၀ါဒႏွင့္ သူမ်ားေနာက္ ေကာက္ေကာက္ပါလားပါလိမ့္မည္။ ရခိုင္သားမွာ တိုင္းလည္းေပ်ာက္၊ ျပည္လည္းေပ်ာက္၊ စာလည္းေပ်ာက္၊ လူမ်ိဳးပါေပ်ာက္ဖို႔ကိန္း ဆိုက္ပါလိမ့္မည္။

ဆက္၍ေဆြးေႏြးရမည္ဆိုပါေသာ္ အခုေသကေျပာခေသာ (ေသာက္ၿပီး စားၿပီးပ်ာယ္လား) ဆိုသည့္နီရာတြင္ ဇာျဖစ္လို႔ (ေသာက္) ေနာက္က (ၿပီး) ဟု အသံထြက္ၿပီး (စား) ေနာက္က (ၿဗီး)၊ (ၿပီး) ေနာက္က (ဗ်ာယ္) ဟု အသံထြက္ရပါသနည္း။

ဤနီရာတြင္ တစိေက ေဆြးေႏြးခ်င္ပါသည္။ ရခိုင္စာမွာ ဗ်ည္းသံုးဆယ့္သံုးလံုးကို စနစ္တက် ဖဲြ႔စည္းထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ျဗန္းစိကာရ ဖဲြ႕စည္းထားျခင္းမဟုတ္ပါ။

(ဥပမာ)

(၁) က၊ ခ၊ ဂ၊ ဃ၊ င
(၂) စ၊ ဆ၊ ဇ၊ စ်၊ ည
(၃) တ၊ ထ၊ ဒ၊ ဓ၊ န
(၄) ပ၊ ဖ၊ ဗ၊ ဘ၊ မ
(၅) ယ၊ ရ၊ လ၊ ၀၊ သ

ဆိုေသာဖဲြ႕စည္းမႈတြင္ ပထမအတန္း၌ အစအဆံုး (က) ႏွင့္ (င)၊ ဒုတိယအတန္း၌ အစအဆံုး (စ) ႏွင့္ (ည)၊ တတိယအတန္း အစအဆံုး (တ) ႏွင့္ (န) စတုတအတန္း အစအဆံုး (ပ) ႏွင့္ (မ) ပဥၥမအတန္း အစအဆံုး (ယ) ႏွင့္ (သ) စာလံုးမ်ားသည္ အသတ္စာလံုးမ်ားျဖစ္ပါသည္။

ဥပမာ- (ၾကက္၊ ေခ်ာင္း၊ ခ်စ္၊ ျပည္၊ တတ္၊ ကန္၊ ခ်ပ္၊ လမ္း) ဟု တြိရပါလိမ့္မည္။

ပိုယွင္းေအာင္ (က၊ စ၊ တ၊ ပ) ကို အကၽြႏု္ပ္ (ရွိတန္းအသတ္) ဟု သံုးၿပီး (င၊ ည၊ န၊ မ) ကို (ေနာက္တန္းအသတ္) ဟု သံုးပါမည္။

အထက္တြင္ေျပာခသည့္ (ေသာက္ၿပီး စားၿပီးပ်ာယ္လား) ဆိုသည့္နီရာတြင္ ဇာျဖစ္လို႔ (ေသာက္) ေနာက္က (ၿပီး) ဟု အသံထြက္ၿပီး (စား) ေနာက္က (ၿဗီး) ဟု အသံထြက္ရပါသနည္း။

(အေျဖက)

(က၊ စ၊ တ၊ ပ) (ရွိတန္းအသတ္) ေနာက္ကပါလာေသာ (ၿပီး) ကို မူရင္းအတိုင္း (ၿပီး) ဟု အသံထြက္ၿပီး (င၊ ည၊ န၊ မ) (ေနာက္တန္းအသတ္) ေနာက္ကပါလာေသာ္ (ၿပီး) ကို (ၿဗီး) ဟု အသံထြက္ပါသည္။

ဇာျဖစ္လို႔လဲဆိုေသာ္ (က၊ စ၊ တ၊ ပ) (ရွိတန္းအသတ္) မ်ားသည္ သံတိုသံျပတ္ျဖစ္ပါသည္။ (င၊ ည၊ န၊ မ) (ေနာက္တန္းအသတ္) မ်ားသည္ သံရွည္သံပြားပါသည္။

(က၊ စ၊ တ၊ ပ) သံတိုသံျပတ္အသတ္သည္ သံုးသံမပြားပါ။ (င၊ ည၊ န၊ မ) သံရွည္သံပြားအသတ္သည္ သံုးသံပြားပါသည္။

(ဥပမာ)

(ၾကက္၊ ၾကက့္၊ ၾကက္း) (ခ်စ္၊ ခ်စ့္၊ ခ်စ္း) (တတ္၊ တတ့္၊ တတ္း) (ခ်ပ္၊ ခ်ပ့္၊ ခ်ပ္း) ဟု သံုးသံပြား၍ မရပါ၊ သို႔ေသာ္ (င၊ ည၊ န၊ မ) (ေနာက္တန္းအသတ္) (ေခ်ာင္၊ ေခ်ာင့္၊ ေခ်ာင္း) (ျပည္၊ ျပည့္၊ ျပည့္) (ကန္၊ ကန္႔၊ ကန္း) (လမ္၊ လမ့္၊ လမ္း) မ်ားသည္ သံုးသံပြား၍ရပါသည္။

(သံုးသံပြား၍မရေသာ) သံတိုသံျပတ္ အသတ္မ်ားေနာက္ကပါလာေသာ (ၿပီး) သည္ မူရင္းအတိုင္း (ၿပီး) ဟု အသံထြက္ၿပီး (သံုးသံပြား၍ရေသာ) သံရွည္သံပြားအသတ္၊ (သို႔မဟုတ္) (အ၊ အိ၊ အု၊ ေအ၊ အဲ၊ ၾသ၊ အံ၊ အို) သရသွ်စ္လံုးႏွင့္ ယင္း၏မူပြားမ်ားေနာက္ကပါလာေသာ (ၿပီး) သည္ (ၿဗီး) ဟု အသံေျပာင္းထြက္ပါသည္။

ဥပမာ။ (သတ္ၿပီး ခြတ္ၿပီး သုတ္သင္ၿဗီးလို႔ စားၿဗီး) လားခဗ်ာယ္။

(သတ္) ႏွင့္ (ခြတ္) သည္ သံတိုသံျပတ္အသတ္ျဖစ္သည့္အတြက္ (ၿပီး) ဟု မူရင္းအတိုင္းအသံထြက္ၿပီး (သင္) သည္ သံရွည္သံပြား (စား) သည္သရျဖစ္သည့္အတြက္ (ၿဗီး) ဟု အသံေျပာင္းထြက္ပါသည္။

ထို႔ေၾကာင့္ စာရြီးေသာအခါ အသံထြက္ကိုက်ည္းလိုက္၍ ရြီးလို႔မျဖစ္ပါ။ ပညာဟိ သတိျဖစ္ခဲ ႏွလံုးမူဖို႔လိုပါသည္။

(၅) (ယ၊ ရ၊ လ၊ ၀၊ သ) အတန္းရာ ခၽြင္းခ်က္ျဖစ္ပါသည္။ ပဇာေၾကာင့္ဆိုေသာ္ (ယ) သည္ သံရွည္သံပြားအသတ္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။

အထက္ကျပခသည့္ ဥပမာပိုင္ (ကတ္) ႏွင့္ (ဂတ္) (ပ်ာယ္) ႏွင့္ (ဗ်ာယ္) ျပႆနာကိုလည္း ထိုနည္းအတိုင္း ယွင္း၍ျဖစ္ပါသည္။

(က၊ စ၊ တ၊ ပ) သံတိုသံျပတ္ (ရွိတန္းအသတ္) မ်ားေနာက္ကပါလာေသာ (ကတ္) ကို (ကတ္)၊ (ပ်ာယ္) ကို (ပ်ာယ္) ဟု မူရင္းအတိုင္းအသံထြက္ၿပီး (င၊ ည၊ န၊ မ) သံရွည္သံပြား (ေနာက္တန္းအသတ္) ႏွင့္ (အ အိ အု ေအ အဲ ၾသ အံ အို) သရသွ်စ္လံုးႏွင့္ ယင္း၏မူပြားေနာက္ကပါလာေသာ (ကတ္) ကို (ဂတ္)၊ (ပ်ာယ္) ကို (ဗ်ာယ္) ဟု အသံေျပာင္းထြက္ပါသည္။

(ဥပမာ)

(စားဂတ္ ေသာက္ကတ္ပါ)

(စား) သည္ သရျဖစ္သည့္အတြက္ (ဂတ္) ဟု အသံထြက္ၿပီး (ေသာက္) သည္ သံတိုသံျပတ္ ျဖစ္သည့္အတြက္ (ေသာက္) ေနာက္ကပါလာေသာ (ကတ္) ကို မူရင္းအသံထြက္အတိုင္း (ကတ္) ဟု အမွန္အသံထြက္ပါသည္။

ထို႔ေၾကာင့္ စာရြီးေသာအခါ ပင္ရင္း (က) အကၡရာကိုပံုသီထားၿပီး (စားကတ္ ေသာက္ကတ္ပါ) ဟု ရြီးရျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ထိုနည္း၄င္း (စားဗ်ာယ္ ေသာက္ပ်ာယ္ အိပ္နီဂတ္ပ်ာယ္) ဆိုေသာစကားတြင္လည္း
(စား) သည္ သရျဖစ္၍ (ဗ်ာယ္) ဟု အသံထြက္ၿပီး (ေသာက္) သည္ သံတိုသံျပတ္ျဖစ္သည့္အတြက္ (ပ်ာယ္) ဟု မူရင္းအတိုင္း အသံထြက္ရျခင္းျဖစ္ပါသည္။

(အိပ္နီကတ္ပ်ာယ္) ဟူေသာ စကားတြင္ (နီ) သည္ သရျဖစ္၍ နီေနာက္ကပါလာေသာ (ကတ္) ကို (ဂတ္) ဟု အသံေျပာင္းထြက္ပါသည္။

(ကတ္) သည္ သံတိုသံျပတ္ျဖစ္သည့္အတြက္ (ကတ္) ေနာက္က (ပ်ာယ္) သည္ မူရင္းအတိုင္း (ပ်ာယ္) ဟု အသံထြက္ရျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ စာရြီးေသာအခါ

(စားပ်ာယ္ ေသာက္ပ်ာယ္ အိပ္နီကတ္ပ်ာယ္) ဟု ပင္ရင္းအကၡရာမ်ားႏွင့္ ရြီးရျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ဖတ္ေသာအခါ (စားဗ်ာယ္ ေသာက္ပ်ာယ္ အိပ္နီဂတ္ပ်ာယ္) ဟု အသံထြက္လားပါလိမ့္မည္။ (အသံထြက္အတိုင္း လိုက္ရြီးနီစရာမလိုအပ္ပါ။)

(ကတ္) အရြီးအသားႏွင့္ပတ္သက္၍ ဓည၀တီနိဂံုးရြာမ်ားသာမိုင္းသာျခင္းမွ ဥပမာျပရပါေသာ္

(၁) (မခၽြြတ္ဧကန္၊ လူမ်ားစြာ၏၊ က်မၼာမႈကို၊ ျပဳကတ္ျပန္ဟု) ဆိုေသာ ၀ါက်၌ (ကတ္) သည္ (ဂတ္) ဟု အသံထြက္ပါသည္။ ပဇာေၾကာင့္ဆိုေသာ္ (ကတ္) ရွိက (ျပဳ) သည္ သရျဖစ္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။

(၂) (အမ်ားခင္မွာ၊ နားဆင္လတ္ေက၊ မွတ္ကတ္ေပေႏွာင္း) ဆိုေသာ၀ါက်၌ (ကတ္) သည္ (ကတ္) ဟု မူရင္းအတိုင္း အသံထြက္ပါသည္။ ပဇာေၾကာင့္ဆိုေသာ (ကတ္) ရွိက (မွတ္) သည္ သံတိုသံျပတ္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။

(၃) (ဆီးမရေသာ္၊ အစာမ်ားႏွင့္၊ ကုစားကတ္ပါ) ဆိုသည့္၀ါက်၌ (ကတ္) သည္ (ဂတ္) ဟု အသံထြက္ပါသည္။ (ကတ္) ရွိက (စား) သည္ သရျဖစ္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။

(၄) (မ်ိဳးရခိုင္႐ို႕၊ စိုင္မျပတ္လွ်င္၊ သင္ကတ္ေပ၍) ဆိုေသာနီရာတြင္လည္း (ကတ္) သည္ (ဂတ္) ဟု အသံထြက္ပါသည္။ (ကတ္) ရွိက (သင္) သည္ သံရွည္သံပြားျဖစ္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။

ယေလာက္ဆိုလွ်င္ (ဂတ္) ျပႆနာႏွင့္ပတ္သက္၍ လံုေလာက္မည္ဟုထင္ပါသည္။

စာရြီးေသာအခါ (ကတ္) ဟု ပင္ရင္းသံျဖင့္ ရြီးကတ္ရမည္ျဖစ္ပါသည္။ (ဂတ္) ဟု မရြီးအပ္ပါ။ ေကာင္းစြာမွတ္သင့္ပါသည္။

(ေနာက္တခု သိရန္တခ်က္မွာ)

ရခိုင္စကားတြင္ စကားေျပာေသာအခါ ႐ိုး႐ိုး၀ါက်မ်ား၌ (ေတ) သို႔မဟုတ္ (ေရ) ႏွင့္ အဆံုးသတ္သည္ကို သတိျပဳမိပါလိမ့္မည္။

ဥပေဒသက အထက္ကျပခသည့္အတိုင္း သံတိုသံျပတ္အသတ္ႏွင့္ဆံုးေသာ၀ါက်သည္ (ေတ) ႏွင့္ဆံုးၿပီးလွ်င္ သံရွည္သံပြားအသတ္ (သို႔မဟုတ္) သရသွ်စ္လံုး၊ ယင္း၏မူပြားမ်ားႏွင့္ ဆံုးေသာ၀ါက်မ်ားသည္ (ေရ) ႏွင့္ အဆံုးသတ္ပါသည္။

(ဥပမာ)
ဓည၀တီနိဂံုးရြာမ်ားသမိုင္းသာျခင္းမွ (ေရ) ႏွင့္ဆံုးေသာ ၀ါက်မ်ားကို တင္ျပပါမည္။

(၁) ကိုးပါးဂုဏ္ကို၊ အာ႐ံုမွတ္လို႔၊ ခိုးအပ္ပါေရ။
(၂) စိတ္ဘ၀င္မွာ၊ ထင္ေအာင္ပြားေက၊ ထားသင့္ေပေရ။
(၃) လက္ဆယ္ျဖာကို၊ ထိပ္မွာမိုးေက၊ ရွိခိုးေကာင္းေရ။
(၄) ဘ၀ကြယ္၍၊ သေခၤ်ျခားလည္း၊ ေဖာ္စားႏိုင္ေရ။
(၅) ႐ုပ္ႏွင့္နာမ္လွ်င္၊ ဖန္ဖန္ထပ္လို႔၊ ျဖစ္တတ္ပါေရ။
(၆) မလဲြရန္ေက၊ နည္းမွန္က်ဖို႔၊ ေျပာရေရေႏွာင္း။
(၇) ယံုၾကည္လက္ခံ၊ သက္၀င္သူ႐ို႕၊ အယူမွတ္ေက၊ ဟိကတ္ျပန္ေရ။
(၈) ႀကီးျမင့္ခ်မ္းသာ၊ အလီလီေက၊ စည္းစိမ္ျမတ္ကို၊ ရအပ္ပါေရ။
(၉) ေစာဗုဒၶာက၊ ႃမြက္ခါၾကားေက၊ ေဟာထားေရေလ။
(၁၀) အယူမွန္ကို၊ တဖန္လိုက္လို႔၊ လုပ္ထိုက္ေပေရ။
(၁၁) က်မၼာမႈသည္၊ မွန္မခၽြြတ္ေက၊ ျဖစ္တတ္ေပေရ။
(၁၂) ရွိေဟာင္းပီစာ၊ ျမဒိုးေ၀၏၊ ရြီးသည့္က်မ္းမွာ၊ ညႊန္းလို႔ပါေရ။
(၁၃) ရွည္၀ီးၾကာတင္၊ ရွိဆရာ႐ို႕၊ သညာထားေက၊ ငွက္ဖ်ားတြင္ေရ။
(၁၄) သိန္းေသာင္းခ်ီ၍၊ ျခင္ရြီမ်ားမွာ၊ ငါးမ်ိဳးတြိေရ။
(၁၅) က်မၼာသူေလ၊ လူတေယာက္ကို၊ ကိုက္ေဖာက္ေသာခါ၊ ငွက္ဖ်ားနာလွ်င္၊ ျဖစ္တတ္ပါေရ။
(၁၆) ရွိသူမြန္႐ို႕၊ က်မ္းဂန္မ်ားမွာ၊ ညႊန္းထားေရေလး။
(၁၇) ရွည္လွ်ားကာလ၊ မပ်က္ႏိုင္ဘဲ၊ စိုင္မျပတ္ေက၊ သိမွတ္ရေရ။
(၁၈) ေကာင္းမြန္စိတ္ေက၊ စာရိတၱႏွင့္၊ ျပည့္၀ညီစြာ၊ ႀကီးတသြယ္ေလ၊ ငယ္အလတ္႐ို႕၊ လုပ္အပ္ပါေရ။
(၁၉) မြီးဖဘုန္းမို၊ နန္းမညိဳက၊ အလိုစမ္းၾက၊ ပမာဆိုေက၊ ထိုအခဏ္းႏွင့္၊ တူလြန္းလွေရ။
(၂၀) ဆီးကြမ္းယာကို၊ လွမ္းကာစားေက၊ ရပ္နားေရေလး။
(၂၁) ေနာက္ေနာင္လာေက၊ ပညာဟိ႐ို႕၊ တြိေသာခါတြင္၊ ျပန္ကာဖာထီး၊ ျပဳပ်င္ရန္ကို၊ ကၽြြန္ခြင့္ပီးေရ။

စုစုေပါင္း (၂၁) ေၾကာင္းကို တြိရပါသည္။

(ေတ) ကို သံုးေသာ ၀ါက်မ်ားကို ထုတ္ျပရလွ်င္

(၁) ကမၻာျပင္ကို၊ အသွ်င္ျမတ္မွာ၊ စိုးလတ္ေတဟု၊
(၂) ယင္ေၾကာင့္သာလွ်င္၊ ေရာဂါညႇက္မွာ၊ ကူးစက္ေတေႏွာင္း။
(၃) လူသားအႏၱရာယ္၊ ျခင္ကိုက္မူလွ်င္၊ အပူမ်ား၍၊ ဖ်ားတတ္ေတဇု၊
(၄) က်ားထက္ပင္ေလ၊ ျခင္ရန္ဖီးမွာ၊ ႀကီးလတ္ေတဟု၊
(၅) အနည္းငယ္လွ်င္၊ သံေခပျဖင့္၊ ေျပာျပလိုက္ေတ။
(၆) အမိႈက္ပံုႏွင့္၊ ေတာျခံဳမ်ားလည္း၊ ျခင္ပြားတတ္ေတ။
(၇) တျခားျပည္ရြာ၊ လူမ်ားစြာ၏၊ ဘာသာစကား၊ အကၡရာႏွင့္၊ ပညာမ်ားပါ၊ သင္ႀကားအပ္ေတ။

စုစုေပါင္း (၇) ေၾကာင္းကို တြိရပါသည္။

သံုးသပ္ရမည္ဆိုပါေသာ္ (ေရ) ႏွင့္ဆံုးေသာ ၀ါက်မ်ားမွာ (ေရ) ရွိကပါလာေသာ (၁) ပါ (၂) ေပ (၃) ေကာင္း (၄) ႏိုင္ (၅) ပါ (၆) ရ (၇) ျပန္ (၈) ပါ (၉) ထား (၁၀) ေပ (၁၁) ေပ (၁၂) ပါ (၁၃) တြင္ (၁၄) တြိ (၁၅) ပါ (၁၆) ထား (၁၇) ရ (၁၈) ပါ (၁၉) လွ (၂၀) နား (၂၁) ပီး ဆိုေသာစကားလံုးမ်ားကို သတိထားမိပါလိမ့္မည္။

(ပါ၊ ေပ၊ ရ၊ ပါ၊ ထား၊ တြိ၊ လွ၊ နား၊ ပီး) ဆိုေသာစကားလံုးမ်ားသည္ သရျဖစ္ၿပီး (ေကာင္း၊ ႏိုင္၊ ျပန္၊ တြင္) ဆိုေသာစကားလံုးမ်ားသည္ သံရွည္သံပြားအသတ္မ်ားျဖစ္သည့္အတြက္ ၄င္း၀ါက်မ်ားသည္ (ေရ) ႏွင့္ အဆံုးသတ္ရျခင္းျဖစ္ပါသည္။

(ေတ) ႏွင့္ဆံုးေသာ ၀ါက်မ်ားတြင္ (ေတ) ရွိကပါလာေသာ

၀ါက် (၁) လတ္ (၂) စက္ (၃) တတ္ (၄) လတ္ (၅) လိုက္ (၆) တတ္ (၇) အပ္ ဆိုေသာ စကားလံုးမ်ားကို တြိရပါလိမ့္မည္။

(လတ္၊ စက္၊ တတ္၊ လိုက္၊ အပ္) ဆိုေသာစကားလံုးမ်ားသည္ သံတိုသံျပတ္ျဖစ္သည့္အတြက္ ၄င္း၀ါက်မ်ားသည္ (ေတ) ႏွင့္ အဆံုးသတ္ရျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ဇာျဖစ္လို႔ (ေတ) ႏွင့္ (ေရ) မွာ (ေတ) အသံုးနည္းေရလဲဆိုပါေသာ္ (ေတ) သည္ သံတိုသံျပတ္ေနာက္တြင္ သံုးသျဖင့္ ဦးေရတြက္စစ္ေသာ္ သံတိုသံျပတ္အသတ္သည္ သံရွည္သံပြားကဲ့သို႔ သံုးသံပြားမရသျဖင့္ ဦးေရသံုးဆနည္းရျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ေနာက္တခ်က္က (ေရ) ကို သရစာလံုးေနာက္က တဲြသံုးသည့္အတြက္ (ေရ) မွာ (ေတ) ထက္ ဦးေရပိုမ်ားျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ယင္းေလာက္ဆိုလွ်င္ ရခိုင္စာတြင္ (ၿပီး) (ကတ္) (ပ်ာယ္) (ေတ) (ေရ) ဆိုေသာအသံုးမ်ားကို ယွင္းၿပီးျဖစ္ပါလိမ့္မည္။

(ဂတ္၊ ဗ်ာယ္) လက္တြိၾကံဳနီရေသာျပႆနာ (ႏွစ္ပါး) ကိုလည္း ေျဖယွင္ၿပီးျဖစ္ပါလိမ့္မည္။

(ဆက္လက္ေဆြးေႏြးခ်က္)

ျမန္မာမႈျပဳ၍မရေသာ ရခိုင္ကာရံမ်ား။

(၁) (က်မၼာဖို႔ရီး၊ တတ္လိမၼာေက၊ ပညာရီးတည္း၊ တသီးထိုမွ)

ဤအပိုဒ္ကိုၾကည့္ျခင္းအားျဖင္ အခု အကၽြြႏု္ပ္႐ို႕သံုးစဲြနီေသာ (က်မၼာေရး၊ ပညာေရး) ကို အယင္က (က်မၼာရီး၊ ပညာရီး) ဟု သံုးစဲြသည္ကို သိျမင္ႏိုင္ပါသည္။ ပဇာေၾကာင့္ဆိုေသာ္ (ရီး) ႏွင့္ (သီး) ကာရံယူထား၍ျဖစ္ပါသည္။ (ေရး) ဆိုလွ်င္ (တေသးထိုမွ) ျဖစ္လားပါမည္။

(၂) (ထိုကုသိုလ္လွ်င္၊ မဂ္ကိုမဆိုက္၊ ကာမဟူေက၊ ဘံုဆယ့္တစ္မွာ)

ဤနီရာတြင္ (ဆိုက္) ႏွင့္ (တစ္) ကို ကာရံယူထားသျဖင့္ ရခိုင္သားမွာ (တစ္) ကို (တိုက္) ဟု အသံထြက္သည္ကို တြိရပါမည္။ ယင္းကို အတတ္ဆန္း၍ (တိုက္) ဟု ရြီး၍မျဖစ္ပါ။

(၃) (တိရိစၦာန္ေက၊ ပိုးႏွံကစ၊ ဤကမၻာမွာ၊ ျမင္ကာတြိေက၊ ဟိသမ်ကို)

ဤနီရာတြင္ (တြိ) ႏွင့္ (ဟိ) ကို ရခိုင္ကာရံစစ္စစ္ယူထားပါသည္။ ၄င္းကို အမ်ားနားလည္ေအာင္အေၾကာင္းျပခ်က္ျဖင့္ ျမန္မာမႈျပဳ၍ ရလိမ့္မည္မဟုတ္ပါ။ ပဇာေၾကာင့္ဆိုေသာ္ (ျမင္ကာေတြ႕သည့္၊ ရွိသမ်ကို) ဟု ျဖစ္လားပါမည္။ (ေတြ႕) ႏွင့္ (ရွိ) ကာရံလြတ္လားပါလိမ့္မည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၄င္းကာရံမ်ားသည္ ျမန္မာမႈျပဳ၍မရေသာ ရခိုင္ကာရံစစ္စစ္မ်ားျဖစ္ပါသည္။ ဤနီရာတြင္ (တြိ) လား (ေတြ႕) လားဆိုသည္ကို ယွင္းယွင္းလင္းလင္း သိျမင္ႏိုင္ပါသည္။

(၄) (အျပစ္ဒါဏ္ကို၊ ကိုယ္ခံစျမဲ၊ ဘံုေလာကီေလ၊ ဌာနီထဲမွာ)

ဤနီရာတြင္ (ကီ) ႏွင့္ (နီ) ရခိုင္ကာရံယူထားပါသည္။ ၄င္းကို ျမန္မာမႈျပဳလွ်င္ (ဘံုေလာေကေလ၊ ဌာေနထဲမွာ) ဟု ျဖစ္လားပါသည္။ ရယ္ဖို႔မေကာင္းပါလား။

(၅) (သားတစ္႐ိုးရီ၊ အျခင္ဆီသို႔၊ တူညီသီးသီး၊ ေ၀ါေယာေမ်ာင္၍၊ ပို႔ေဆာင္ပီးက၊ ထြာႀကီးသန္မာ)

ဤနီရာတြင္ (သီး) (ပီး) (ႀကီး) ရခိုင္ကာရံစစ္စစ္ကို တြိရပါသည္။

တန္းခိုးဆရာထြန္းသာျခင္းမ်ားတြင္ (ေပး) ဟု ျမန္မာေ၀ါဟာရကို ခိုးယူသံုးစဲြထားသည္ကို တြိရပါသည္။

ဤနီရာတြင္ ျမန္မာမႈျပဳမည္ဆိုပါက (တူညီေသးေသး၊ ၀ါေယာေမ်ာင္၍၊ ပို႔ေဆာင္ေပးက၊ ထြားေၾကးသန္မာ) ဆိုၿပီးရပါလိမ့္မည္။ (ကေကာင္း ရယ္ဖို႔ေကာင္းပါဖို႔။ (ထြားေၾကး) ဟု ျမန္မာစာတြင္လည္း မဟိပါ။

(၁) (မုခ်အကယ္၊ က်မၼာျခင္းမွာ၊ အရင္းတည္လို႔)

ဤနီရာတြင္ (အကယ္) ဆိုေသာ ေ၀ါဟာရကို တြိရပါသည္။ ျမန္မာက (တကယ္) ရခိုင္က (အကယ္) ဟု သံုးပါသည္။ ဖားျပဳတ္ေက၀တၳဳတြင္ (အကယ္စင္စစ္၊ ဤသို႔ျဖစ္မူ) ဟု တြိရပါသည္။

(၂) (ရာဇ၀င္မွာ၊ စာတင္ဟိေက၊ မတြိဖူးဘဲ)

(ဟိ) ႏွင့္ (တြိ) ရခိုင္ကာရံယူထားသည္ကို တြိရပါမည္။ ၄င္းကိုေထာက္၍ (တြိ) လား (ေတြ႔) လား ခဲြျခားႏိုင္ပါသည္။ ၄င္းကို အတတ္ဆန္း၍ အမ်ားနားလည္ေအာင္ဆိုဗ်ာ (ရာဇ၀င္မွာ၊ စာတင္ရွိသည္၊ မေတြ႔ဖူးဘဲ) ဟု ျမန္မာမႈျပဳပါက ကာရံလံုး၀လြတ္ကင္းလားပါလိမ့္မည္။

(၃) (အရင္းခံေက၊ မွန္သနစ္ကို၊ စီးစစ္ရေယာင္၊ ေပၚထြန္းေအာင္ဟု)

ဤနီရာတြင္ ရခိုင္ေ၀ါဟာရစစ္စစ္ (ေယာင္) ကို သံုးႏႈံးထားပါသည္။

(၉) (ဓါတ္အာကာလွ်င္၊ ပတ္ကာဆီးေက၊ အအီးပတ္လို႔)

ဤနီရာတြင္ (ဆီး) ႏွင့္ (အီး) ရခိုင္ကာရံစစ္စစ္ယူထားပါသည္။ ၄င္းကို ျမန္မာမႈျပဳေသာ္ (ပတ္ကာေဆးေက၊ အေအးပတ္လို႔) ဟု ရပါလိမ့္မည္။ ရယ္ဖို႔ေကာင္းပါသည္။ ျမန္မာစာတြင္ (ကာေဆး) ဟူ၍ မဟိပါ။ (ကာဆီး) ဟုရာ ဟိပါသည္။

(၁၀) (ႏွလံုးအိမ္မွာ၊ ခံကာေထာင္းေက၊ ေဂါင္းလည္းညီးလို႔၊ ရွည္၀ီးၾကာတင္)

(ညီး) ႏွင့္ (၀ီး) ကို ရခိုင္ကာရံစစ္စစ္ယူထားပါသည္။ (ေဂါင္းညီးေရ) ဆိုသည္မွာ ရခိုင္ေ၀ါဟာရ စစ္စစ္ျဖစ္ပါသည္။ ဤနီရာတြင္ (၀ီး) ဟု ရခိုင္ေ၀ါဟာရစစ္စစ္ကို တြိရပါသည္။ (အေ၀းသို႔) (အေ၀းေရာက္) စသျဖင့္ ယခုအခါ ရခိုင္မ်ားက ျမန္မာေ၀ါဟာရမ်ားကို ငွားယူသံုးစဲြနီသည္မ်ားကို တြိရပါသည္။

(၁၁) (လကၡဏာကို၊ ရွာကာတြိေက၊ တိအက်ျဖင့္)

(တြိ) ႏွင့္ (တိ) ကို ကာရံယူထားပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ (တြိ) ရာအမွန္လား (ေတြ႔) ရာ အမွန္လား ခဲြျခားႏိုင္ပါသည္။ ၄င္းကို ျမန္မာမႈျပဳလွ်င္ (ရွာကာေတြ႕လွ်င္၊ ေတ့အက်ျဖင့္) ဟု ရပါသည္။

(၁၂) (သိန္းေသာင္းခ်ီ၍၊ ျခင္ရြီမ်ားမွာ၊ ငါးမ်ိဳးတြိေရ၊ မွတ္သိအပ္ရာ)

ဤနီရာတြင္ (တြိ) ႏွင့္ (သိ) ကို ကာရံယူထားပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ (တြိ) ရာ ရခိုင္စာျဖစ္ပါသည္။ (ေတြ႔) မွာ ျမန္မာစာျဖစ္ပါသည္။ ၄င္းကို ျမန္မာမႈျပဳလွ်င္ (ငါးမ်ိဳးေတြ႕သည္၊ မွတ္ေသ့အပ္ရာ) ဆိုၿပီးရပါသည္။

(၁၃) (က်ားထက္ပင္ေလ၊ ျခင္ရန္ဖီးမွာ၊ ႀကီးလတ္ေတဟု)

ဤနီရာတြင္ (ဖီး) ႏွင့္ (ႀကီး) ကို ကာရံယူထားပါသည္။ ျမန္မာမႈျပဳလွ်င္ (ျခင္ရန္ေဘးမွာ၊ ေၾကးလတ္သည္ဟု) ဆိုၿပီးရပါလိမ့္မည္။ (ေၾကးသည္) ဟု ျမန္မာစာတြင္လည္း မဟိပါ။

(၁၄) (ေမာင္ေမစံုညီ၊ ရွိခိုးခ်ီ၍။ စာပီပညာ၊ အကၡရာကို)

ဤနီရာတြင္ (ညီ) (ခ်ီ) (ပီ) ကာရံယူထားပါသည္။ (စာေပ) လား (စာပီ) လားဟူသည္ကို ဤကာရံကိုၾကည့္၍ ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ပါသည္။ ျမန္မာမႈျပဳလွ်င္ (ေမာင္ေမစံုညီ၊ ရွိခိုးခ်ီ၍၊ စာေပပညာ) ဟု ရပါသည္။ ကာရံမလြတ္လားပါသည္။

(၁၅) (စစ္ပညာေက၊ ဒိုင္းကာအတတ္၊ သိုင္းအတတ္ႏွင့္၊ ဒါးခြတ္လွံထိုး)

ဤနီရာတြင္ (တတ္) ႏွင့္ (ခြတ္) ကို ကာရံယူထားပါသည္။ ၄င္းကို ျမန္မာမႈျပဳက (သိုင္းအတတ္ႏွင့္၊ ဒါးခုတ္လွံထိုး) ဟု ရပါသည္။ ကာရံမလြတ္လားပါသည္။

(၁၆) (ေနာက္ေနာင္လာေက၊ ပညာဟိ႐ို႕၊ တြိေသာခါတြင္၊ ျပန္ကာဖာထီး၊ ျပဳပ်င္ရန္ကို၊ ကၽြြန္ခြင့္ပီးေရ၊ သို႔ၿပီးမွသာ)

ဤနီရာတြင္ (ဟိ) ႏွင့္ (တြိ)၊ (ထီး) (ပီး) (ၿပီး) ဟု (ပီး) (တြိ) ရခိုင္ကာရံစစ္စစ္ ရခိုင္ေ၀ါဟာရစစ္စစ္မ်ားကို တြိရပါသည္။ ၄င္းကို ျမန္မာမႈျပဳေသာ္ (ပညာေရွ႕တို႔၊ ေတြ႕ေသာခါတြင္၊ ျပန္ကာဖာေထး၊ ျပဳျပင္ရန္ကို၊ ကၽြြန္ခြင့္ေပးသည္၊ သို႔ေျပးမွသာ) ဟူ၍ ရပါသည္။ (ေျပး) ဆိုလွ်င္ ျမန္မာစာပီ၌လည္း (သို႔ေျပး) ဟူ၍ မဟိပါ။ (သို႔ၿပီး) ရာ ဟိပါသည္။ ျမန္မာစာပီ၌ (ပညာေရွ႕) ဟူ၍လည္းမဟိပါ။ ၀တီခိုင္၏ (ေနာက္ေမး) ပိုင္ ျဖစ္လားပါလိမ့္မည္။ (ပီး) ႏွင့္ (ၿပီး) ကို ကာရံယူထားသည့္အတြက္ (ပီး) ရာ ရခိုင္လား (ေပး) ရာ ရခိုင္လားဆိုသည္မွာ ယွင္းနီပါသည္။

ယခုအခါ ရခိုင္စာရြီးဆရာအားလံုးနီးပါး ကဗ်ာ၊ ၀တၴဴ၊ ေဆာင္းပါးမ်ားရြီးေသာအခါ ျမန္မာေ၀ါဟာရမ်ားကို ငွားယူသံုးစဲြလွ်က္ဟိပါသည္။

အားလံုးကို ေလးစားပါသည္။

သာလွဦး
(January 17, 2004)

(မွတ္ခ်က္)
ျပဳပ်င္ျဖည့္စြက္စရာဟိသည္မ်ားကို တြိပါက အႀကံပီးကတ္ပါ။ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ေအာင္ေဆာင္ရြက္ပါမည္။ ကဗ်ာစပ္ဆိုေသာ သကၠရာဇ္ႏွင့္ပတ္သက္၍ အေထာက္အထားရထားပါဗ်ာ။ ေနာက္မွ ျဖည့္စြက္ပီးပါမည္။ ဤေဆာင္းပါးသည္ ဓည၀တီနိဂံုးရြာမ်ားသမိုင္းသာျခင္း (တတိယ) ပိုင္းကို သံုးသပ္ထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ဤေဆာင္းပါးကို ရြီးခ်ိန္တြင္ (ပထမပုိင္း) ႏွင့္ (ဒုတိယပိုင္း) ကို မရသိမ့္ပါ။ အခုအခါ အျပည့္အစံုကို ရထားၿပီးျဖစ္ပါသည္။ သာျခင္းတပုဒ္လံုးကို ေနာက္မွ အခ်ိန္အားမွ အျပည့္အစံုသံုးသပ္ပါမည္။ ဤသာျခင္းသည္ ရခိုင္စာပီသမိုင္းတြင္ စံထားရမည့္သာျခင္းတပုဒ္ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အထူးဂ႐ုျပဳေလ့လာပါရန္ ႐ိုးသားစြာ အႀကံျပဳလိုပါသည္။

လမ္းေဖာက္သူ (ႏွင့္) လမ္းေလွ်ာက္သူ

လမ္းေဖာက္သူ (ႏွင့္) လမ္းေလွ်ာက္သူ
==========================

လမ္းေဖာက္သူ
ႀကိမ္စူးလည္းစူး
သြီးလူးလူး --။

လမ္းေလွ်ာက္သူ
ဘုရားလည္းဖူး
လိပ္ဥတူး --။

(သာလွဦး)

နပ်ဳိးသီးက်ာက်ာ

နပ်ဳိးသီးက်ာက်ာ မွည့္လတ္ယာ
====================

နပ်ဳိးသီးက်ာက်ာ မွည့္လတ္ယာ
ၾကာဇံလင္လွ်ာ ဆုိလတ္ယာ
ထီးနန္႔ထမ္းစင္ အယင္ယူခ
စံရေဖြ အိမ္ေနာက္က --။

အိမ္ေနာက္အိမ္သွ်င္
မက်ည္းပင္
ပင္လီပင္သြတ္
ကပုိင္ရြာမွာ
လီသြတ္သြတ္ေလ လီသြတ္သြတ္ --။

ဆရာေတာ္အား ပန္ၾကားျခင္း

ဆရာေတာ္အား ပန္ၾကားျခင္း
=============

ဆရာေတာ္ကို မသီခင္က
ခြီးပုတ္ေလာက္က် ေျပာကတ္ၿပီးမွ
အခု ငိုျပနီကတ္ေတ --။

ဘုန္းႀကီးဆို၀ါ ႏိုင္ငံေရးနန္႔
ပဇာဆိုင္လဲ ကဲ့ရဲ့ကတ္ၿပီး
အခုမွ ခ်ီက်ဴးနီကတ္ေတ --။

ႏိုင္ငံေရးလုပ္ခ်င္ေက
စစ္ေတြကိုမလာကဲ့
ျမန္မာျပည္သို႔လား
ႏွင္ထုတ္ထားၿပီးမွ
အခု ႀကီးရုပ္ထုလို႔ ကိုးကြယ္ကတ္ေတ --။

သံေ၀ဂရဖို႔ေကာင္းပါေရဆရာေတာ္
ႏိုင္ငံတကာ ျပည္ျမန္မာကို
ေခ်ာင္းေပါက္ေအာင္လားလို႔
အာေပါက္ေအာင္ တရားေ၀ါွၿပီးခါမွ
ေညာင္ကုန္းေက်ာင္းနားက အမိႈက္ပံုေဘးမွာ
ဒံုးေပါက္ေဆာက္လို႔ သီရပါေရ --။

တမလြန္ဘ၀မွာ
အသက္ရွင္လို႔ဟိနီသိမ့္ေက
ေအရခိုင္သားအဆြီးတိကို
တေခါက္ျပန္လာလို႔
ဆံုးမခလိုက္ပါ ဆရာေတာ္ --။

(သာလွဦး)